Besin Alerjilerinde Beslenme

Alerji, vücuda yenilen, içilen, dokunulan, solunan, iğne enjeksiyonu ile alınan herhangi bir organik ve inorganik maddeye bağışıklık sisteminin aşırı tepki vermesi sebebiyle oluşur. Vücuda girince kendisine karşıt bir madde oluşturan maddelere antijen, bu antijene karşı vücut tarafından oluşturulan moleküllere antikor denir. Alerjinin belirtileri sindirim sistemi, deri ya da solunum rahatsızlıkları ile kendini gösterebilir.

Alerji Sebepleri

Besinlere karşı oluşan tepkinin sebeplerinin farklı nedenleri vardır.

Besin Alerjisi

Besindeki bir maddenin bağışıklık sisteminde aşırı duyarlılık yaratması. Yumurta, süt, tahıl, baklagil, fıstık alerjileri gibi

Enzim Eksikliği Kaynaklı Alerji

Enzim eksikliği sebebiyle besinlerle emilen maddelerin parçalanamaması. Alkol, fruktoz, bazı azotlu besinler, laktoz, yağ emiliminin bozulması

İritasyon Yaratan Öğeler Kaynaklı Alerji

Güçlü tat vericiler, yüksek kükürtlü besinlerin yarattığı alerji

Psikolojik İntolerans

Bir besinin alerji oluşturabileceğine olan inançla o besine karşı olumsuz hissiyat yaşama (nosebo etkisi)

Besinler farklı sebeplerle vücudunuzda olumsuz etki yaratabilir ancak bir besinin sizde yarattığı her olumsuz hissiyat alerji kaynaklı olmaz. Bir besinin yarattığı anormal tepkiler alerji kaynaklı ya da alerji ile alakasız olabilir. Bu ayrımı doğru yapmak çok önemlidir.

Alerji kaynaklı duyarlılıkta başlıca rol oynayan molekül vücut savunma sisteminde önemli rolü olan immünoglobulin E (IgE)’dir. IgE’nin rol oynamadığı reaksiyonlar da görülebilir.

Kalıtımsal yatkınlık, alerjenle aşırı temas, ince bağırsaktaki engelleyici sistem bozukluğu alerji gelişimi nedenleridir. Anne babada alerji olması çocukta da alerji görülme riskini arttırır. Besinler, ilaçlar solunanlar, polenler küfler, ilaçlar rol alerjide oynar. Renklendiriciler, tatlandırıcılar, koruyucularla da alerji oluşabilir.

İnce bağırsak bağışıklık sistemi için çok önemli olup besin duyarlılıklarında ince bağırsak sağlığının değerlendirilmesi önemlidir. İnce bağırsaktaki viskoz mukus tabakası zararlı maddelerin vücuda alınmasını engeller. Ayrıca mukoz tabakası s-IgA ile s-IgM gibi koruyucu antikorları içerir. Bu antikorlar besinlerle gelen antijenlere karşı koymaktadır. Reaktif öğeler(histamin vb) mukoza enzimleri tarafından parçalanır. Mukozadan girmeyi başaran antijenlere ise  IgC ve IgE antikorları müdahale eder. Genetik yatkınlığı olanlarda, ince bağırsak hücresine az miktarda bile antijen girmesi alerjik tepkimeye sebep olur. İnce bağırsaktaki engelleyici yüzeyin harabiyeti antijen girişini arttırır ve alerjik reaksiyonu arttırır.

Sindirim sisteminde yabancı antijenlerin vücuda girişini önleyecek bağışıklık sisteminin rol oynadığı ya da oynamadığı sistemler vardır. Bu yapılardaki bozulmalar alerji gelişiminde rol oynayabilir. Küçük süt çocuklarında protein alımının yüksek olması ve bağırsaktaki IgA salımının düşük olması sebebiyle alerji gerçekleşebilmektedir.

Alerji Türleri

Tip 1, Tip 3 ve besin intoleransı olarak sınıflandırılabilir.

Tip 1 Alerji: 0-30 dk içerisinde gelişebilir, anaflaktik şok(ağır alerjik reaksiyon tablosu) oluşur, cilt, dolaşım etkilenir. 1 gün kadar sürer.

İntolerans: Laktoz, fruktoz, histamin intoleransı örnek verilebilir. Besin alımından 30dk-4 saat arası oluşur. Bağırsak şikayetleri, migren, tansiyon düşüklüğü, terleme görülür. 3 saat ile 2 gün arası sürebilir

Tip 3 Alerji(Besin Duyarlılığı): Besin alımından 3 saat ile 3 gün sonra oluşur. Kronik şikayetler görülür. 3 gün kadar sürer

Besin Alerjisi

Besinlerdeki alerjenler genellikle protein yapısındadır. Sıklıkla alerjiye neden olan besinler inek sütü, yumurta, balık, kabuklu deniz ürünleri, kurubaklagiller, yer fıstığı, et ürünleri, baharatlar, bal ve çikolatadır. Bazı besin alerjilerinin görülme sıklığı daha fazladır. Örneği süt ürünleri ve yumurta alerjileri daha sık görülür. Bazı besinlerin sadece kendisi alerjik etki yaratır(sadece inek sütünün alerji yapması gibi). Bazı besin alerjilerinde ise benzer besinler de alerjik tepki yaratarak çapraz duyarlılık oluşturur(İnek sütüne alerjisi olanın diğer hayvan sütlerine de alerjisi olması gibi).

Besin Antijenleri

Besinlerdeki alerji yaratan antijenler glokoprotein yapısındadır. Besinler çok sayıda glikoprotein içerir. Temel olarak alerjik olan besin proteinleri: sütteki kazein, laktoglobulin, laktoalbümin; yumurta akında bulunan ovalabümin, avotransferrin, ovomukoid; buğday ve arpada glutendir.

İnek Sütü Alerjisi

0-6 ay arası bebeklerde %0,5-4’ünde inek sütü alerjisi görülmektedir. İnek sütü alerjisine neden olan başlıca proteinler: beta-laktoglobulin, alfa&beta kazein ve alfa-laktoalbümindir. 

Sütteki en alerjen protein beta-laktoglobulindir. Bu protein insan sütünde yoktur ve sindirime dirençlidir. Emilimi IgE antikor üretimini arttırarak alerjik tepkimeye yol açar. İnek sütüne alerjisi olan çocukların %7-10’unun soya sütüne de alerjisi vardır.

Besin Katkı Maddelerine Karşı Alerji

Besinlerdeki bazı katkı maddelerine bazı kişiler duyarlı olabilmektedir. Örneğin bir renklendirici öğe olan tartrazin bazı kişilerde ürtikere neden olabilmektedir. Katkı maddeleri vücutta histamin ve prostaglandin salınımını uyarıcı etki yapması alerjiye sebep olabilmektedir. Paketli gıdalar bileşiminde pek çok bileşen bulundurduğu için hangi maddenin alerjiye neden olduğunu anlamak zorlaşmaktadır.

Besin İntoleransı

Besinlerin oluşturduğu, immünolojik olmayan reaksiyonlardır. Besin alerjileri ile sık sık karıştırılır. Besin intoleransı genetik yatkınlık, IgA yetersizliği, stres, bazı ilaçlar, ince bağırsak geçirgenliğindeki bozulmalar, anne sütünün eksik alınması gibi sebeplerle oluşabilir.

Toksik Etkiler

Bazı besinlerde doğal olarak bulunan ya da besinlere bulaşan bazı maddeler toksik etki yaratabilir. Çiğ tüketildiğinde barbunya ve bazı patates türlerindeki glukoalkoloidler sindirim sistemini irrite edebilir.

Midye, karides ve ıstakozda birikebilen dinoflagellat adı verilen tek hücreli alglerin ürettiği toksinler, bazı baklagil ve tahıllarda oluşabilen toksik glikozitlerin toksik etkisi alerjik tepkimeye yol açabilir.

Besinlerdeki Kimyasalların Etkisi

Besinlerde bulunan veya bağırsakta sentezlenebilen histamin, tiramin gibi azotlu bileşiklerin fazla alımı, farklı sebeplerle fazla salınması, geçirgenliği artmış bağırsak mukozası tarafından emilmesi alerjik etkiye sebep olabilir. Histamin ve tiraminin emilimi yüksek kan basıncı ve migrene sebep olabilir.

Histamin Zengin Besinler

• Peynir
• Alkol
• Şarap
• Bazı Konserve Balık Ürünleri

Şarapta “putresin” ve “kadaverin”, tahıllarda “spermidin”, domateste tiramin, muz ve avokadoda hidroksitriptamin bulunur. Çay, kahve, enerji içecekler ve kolada kafein, et ürünlerine katkı maddesi olarak eklenen sodyum nitrit duyarlı kişilerde olumsuz etki yaratabilir. Renk ve lezzet arttırıcılardan tartrazin, monosodyumglutamat ve sülfitler besin intoleransına yol açabilir.

Histamin ve tiramini parçalayan enzimlerin eksikliği, bazı kimyasalların bunların salınımını düzenleyen sinir sistemini etkilemesi vücutta histamin ve tiramin miktarının artmasına neden olabilir.

Enzim Eksiklikleri

Laktaz Eksikliği

Laktoz intoleransına neden olur. Sindirilemeyen laktoz bağırsakta fermante olup gaz ve ağrılara sebep olur.

Glikoz 6-fosfat Dehidrogenaz Eksikliği

Baklagil intoleransına yol açar. Hemolitik anemiye neden olur.

Aldolaz Eksikliği

Fruktoz intoleransına sebep olup karaciğerde hasara zemin hazırlar.

Aldehitdehidrogenaz Eksikliği

Alkol intoleransına sebep olur. Bulantı, kusma ve taşikardi yaratır.

Psikolojik Faktörler

Bazı bireyler bir besine alerjileri olmasa bile öyle olduğunu düşünebilirler. Bazı aneroksiya nevroza hastaları besinlere alerjisi olduğu için yemek yemeyi reddederler. Geçmişte yaşanan bazı besin ile ilişkili travmalar, duygusal sebepler alınan besinler sonrası olumsuz tepki yaratabilir.

Çölyak Hastalığı

Buğday, çavdar ve yulafta bulunan “gliadin” proteinin ince bağırsakta gösterdiği toksik etki nedeniyle oluşur. Gluten gliadin ve glutenin adlı 2 protein grubundan oluşur Gliadin varlığında IgA, IgAA ile IgG antikorları artar. Bozulan ince bağırsak epitellerinde B be T hücrelerinin sayısı artar.

Tip 3 Alerji

Gecikmeli olarak ortaya çıkan, IgG’ye bağlı tip 3 alerjidir. Sık rastlanılan besin alerjidir. Anne sütünden bebeğe geçebilir. Bir besine karşı duyarlılık olduğunda IgG oluşumu tetiklenir.

Besine özgü IgG’nin tespiti, ilgili besini tüketmemek alerji oluşumunu önlemek ve alerjinin oluşturduğu inflamasyon nedeniyle gelişebilecek hastalık risklerini azaltmak için çok önemlidir.

Besin Duyarlılığı Mekanizması

Bağırsaklardaki bağışıklık sistem başrol oynar. Bağışıklık sisteminin bir maddeye tepki vermesi inflamasyon sürecini başlatır. Bu reaksiyon nadiren meydana gelirse fark edilir bir etki yaratmazlar. Ancak belirli bir besindeki bir madde sürekli olarak bağışıklık tepkisi oluşturursa sürekli inflamasyon reaksiyonu oluşur ve bu etki sadede bağırsakla sınırlı kalmaz, vücudun farklı yerlerine, özellikle daha önceden yaralanma-iltihap sebebiyle hasar alan bölgelerde ve organlarda olumsuz etki yaratabilir. Bu bölgeler tiroid bezi, eklemler, insülin reseptörleri vs olabilir.

Alerji ile İlişkili Klinik Belirtiler ve Sağlık Sorunları

Kulak Burun Boğaz: Burunda kaşıntı, akıntı; boğazda kaşıntı, akıntı, gıcık, kuruluk; kuru öksürük; kulaklarda tıkanıklık, ağrı, çınlama; baş dönmesi

Solunum: Nefes darlığı, öksürük, solunum yollarında ödem, astım

Gözlerde: Kaşıntı, kızarıklık, şişkinlik, seğirme, ışık hassasiyeti

Deri: Akut Ürtiker, Anjioödem, Kronik Ürtiker, Atopik Dermatit,Papüler Ürtiker, Oral Alerji Sendromu

Kalp Damar Sağlığı: Kalp atış hızında artış, çarpıntı; vücutta kızarma, solma, ateş, titreme, üşüme

İdrar Yolları: Sık idrara çıkma, idrar kontrolünde sorun

Sindirim Sistemi:  Ağızda kaşıntı, kuruluk, tükürük artışı, pamukçuk; dilde acılık, midede yanma, hazımsızlık, bulantı kusma, şişkinlik

Kaslar: Kaslarda zayıflık, ağrı, güçsüzlük, spazm

Sinir Sistemi: Sersemlik, uyku hali, baş ağrısı, migren

Tanı ve Tedavi Yöntemleri

• Eliminasyon Diyeti
• Deri Testleri: Prick, saft, scratch, intradermal
• Total ve Spesifik IgE Ölçümü (RAST)
• Kontrollü Besin Provakasyon Testi
• Lenfosit Proliferasyon Testi
• Bazofil Histamin Salınım Testi
• Besin Duyarlılık Testi

Diyet Programlarımızın Özelliği Nedir?

Diyet programında başlanacak tedavi alerjen maddenin bilinip bilinmediğine göre değişir. Eğer alerjiye neden olan besin öğesi veya madde bilinmiyorsa öncelikle eliminasyon diyeti uygulayarak alerjen besin öğesini tespit ediyoruz. Daha sonra alerjen besin öğesinin kısıtlandığı veya hiç olmadığı bir beslenme programı oluşturuyoruz. Bu beslenme programını çıkarılan besin öğesinin yokluğundan kaynaklı herhangi bir besin eksikliği olmayacak şekilde planlıyoruz. Eğer eşlik eden başka bir hastalığının veya sağlık sorununuz varsa diyeti ona göre şekillendiriyoruz. Düzenli yüz yüze veya online takiplerle kişinin alerji kaynaklı semptomlarındaki iyileşmeyi izliyor ve diyet programını güncelliyoruz.

Bilgi almak veya randevu oluşturmak için iletişime geçin