Böbrek Hastalıklarında Diyet

Böbrek Hastalıklarında Diyet

Böbrekler su ve inorganik iyon dengesinin sağlanması; üre, ürik asit ve kreatinin gibi atık maddelerin uzaklaştırılması, yabancı kimyasalların vücuttan uzaklaştırılması; glikoz, hormon, enzim yapımı, d vitamini metabolizmasında önemli görevleri vardır.

Bazı hastalıklar, kötü beslenme, çevre koşulları, genetik gibi sebeplerle böbrek hastalıkları oluşabilir. Böbrek hastalıklarında kanda sodyum, potasyum, fosfor minerallerine; kreatinin, üre, GFR (glomerüler filtrasyon hızı), üre değerlerindeki anormallikler, idrarda protein görülmesi, idrar miktarında azalma gibi durumlar böbrek hastalıklarını işaret edebilmektedir.

Böbrek hastalığı riskinde, böbrek çalışmasının azalması durumunda böbrek koruyucu diyetler uygulanır.

Bu diyetler hastanın kan tahlillerine, böbrek çalışma kapasitesine, kiloya, kullanılan ilaçlara eşlik eden hastalıklara göre değişir. Herkes için uygulanan genel geçer bir diyet yoktur.

Hastalara uygulanan program doktor kontrolleri, idrar-kan tahlilleri neticesinde düzenlenip güncellenmelidir.

Örnek verecek olursak böbrek fonksiyon testlerinde anormal sonuç alınan bir hastanın bir sonraki tahlil-muayene sonuçları böbrek değerlerinde düzelmeye işaret ederse diyet programındaki yapılan kısıtlamalar gevşetilebilir ya da gerektiğinde sıkılaştırılabilir.

Her bir böbrek hastalığı için diyetisyen tarafından, kişiye özel olarak ayrıntılı bir şekilde hazırlanmış tıbbi beslenme programı uygulanmalıdır.

Tıbbi Beslenme Tedavisi Uyguladığımız Böbrek Hastalıkları

• Glomerüler Hastalıklar
• Tübüler ve İnterstisyum Hastalıklar
• Son Dönem Böbrek Yetmezliği
• Böbrek Taşları

Glomerüler Hastalıklar:

1. Akut Glomerülonefrit

Böbrekteki glomerüllerin iltihaplanmasıdır. 3-10 yaş arası çocuklarda ve gençlerde sık görülebilmektedir. Hastalığın temel belirtisi idrarda kan görülmesidir. Hipertansiyon, böbrek fonksiyonlarının orta düzey bozulması, idrarda azalma, idrarda protein kaçağı, kan üre azotu, kreatinin, fosfor, ve ürik asit seviyelerinde yükselme, glomerüler filtrasyon hızında(GFR) azalma da görülebilir.

Akut Glomerülonefrit Sebepleri

• Toksinler, bazı ilaçlar
• İmmünoglobilin A nefropati (Berger Hastalığı)
• Bazı enfeksiyonlar (streptokok, stafilokok vs).
• Bazı enfeksiyonlar(bakteriyel endokardit,sepsis vs)
• Subakut akut bakteriyel endokardit
• Bakteriyel Sepsis,
• HIV
• Hepatit B,C virüsleri
• Nefrit(Böbrek İltihabı), 
• Lupus Hastalığı
• Vaskülit (Damar İltihabı)

Akut Glomerülonefrit Diyet Tedavisi

Sodyum, su kısıtlaması hastalığın seyrine göre uygulanabilir. Kanda üre görülürse protein kısıtlaması yapılır. İdrar çıkışına göre protein miktarları değiştirilir, iyileşme durumuna göre arttırılır. Kanda üre görülmesi, potasyum yüksekliği durumlarında potasyum da kısıtlanır. Hastanın besin eksikliği görülmemesi için gerekli önlemler alınır. A, B, C, D vitaminleri miktarları arttırılır. Artan anemi riski sebebiyle doğru miktarda demir alımı sağlanır. Hastanın eşlik eden hastalık ve komplikasyonlarına göre diyet düzenlenir.

2.Kronik Glomerülonefrit

Akut glomerülonefritin tedavi edilmediği durumlarda böbrekte hasar oluşmasıyla oluşur. İdrarla fazla potasyum atılmasıyla hiperkalemi (potasyum eksikliği), hiper fosfatemi (fosfor fazlalığı), düşük GFR, idrarda protein görülmesi, yüksek tansiyon gibi belirtilerle görülebilir.

Kronik Glomerülonefrit Diyet Tedavisi

Hastanın kan tahlili değerlerine göre diyet tedavisi oluşturulur. Kan üre seviyesine göre protein miktarı ayarlanır. Potasyum, fosfor seviyelerine göre diyetin mineral dengesi ayarlanır. Sodyum seviyesi kan sodyum değerlerine, ödem durumuna göre diyet sodyum miktarı belirlenir.

3.Nefrotik Sendrom

Glomerüllerde geçirgenlik artar ve idrarla protein kaybı sebebiyle kan plazmasında protein seviyesi düşer. Ödem ve hiperlipidemi görülür. İdrarla albümin kaybedilmesi nedeniyle kanda düşük albümin seviyeleri gözlenebilir.

Nefrotik Sendrom Sebepleri

• Diyabetik Böbrek Hastalığı
• Minimal Değişiklik Hastalığı
• Fokal segmental glomerüloskleroz
• Membranöz Nefropati
• Lupus
• Amyloidosis
• Toksinler, bazı ilaçlar
• HIV, Hepatit B,C, Malarya

Nefrotik Sendrom Diyet Tedavisi

Hastaya düşük sodyumlu diyetler uygulanır. Hastanın kan-idrar tahlillerine, var olan semptomlarına (ödem, albümin düşüklüğü, trigliserit-kolesterol yüksekliği gibi) göre diyet yapılandırılır. Diyet yeterli enerji sağlayacak, azot dengesini koruyacak, albümin seviyesini arttıracak ve ödemi azaltacak şekilde planlanlanır. Sodyum miktarı, kullanılan ödem söktürücü ilaçlar göz önüne alınarak dikkatli ayarlanmalıdır. Tuzda aşırı kısıtlama tansiyon düşmesine sebep olabilir. Protein miktarı hastanın kilosuna göre doğru miktarda kısıtlanmalıdır.

Tübüler ve İnsterstisyum Hastalıkları

Akut Böbrek Yetmezliği

Akut böbrek yetmezliğinde(ABY) böbreklerin kanı filtre etmesi yavaşlar, glomerüler filtrasyon hızında (GFR) azalma görülür ve kreatinin, kan üre azotu ve diğer toksinler kanda birikir. Akut böbrek yetmezliği prerenal, intrinsik renal ve postrenal olarak adlandırılan 3 grupta incelenir.

Prerenal Akut Böbrek Yetmezliği

Böbreklere kanın az gelmesiyle, intravasküler(damar içi) hacim kaybıyla oluşur. Böbrek kan akımında renal parankim(böbreğin korteks ve medullasını içeren fonksiyonel kısım) hasarı oluşturmayacak düzeydeki bozulma olur.

Prerenal Akut Böbrek Yetmezliği Sebepleri

• Aşırı su kaybı, kan kaybı, aşırı idrar çıkışı
• Kalp yetmezliği
• Bazı karaciğer hastalıkları
• Nefrotik sendrom
• Böbrekte kan akımını azaltan ilaçlar

İntrinsik Akut Böbrek Yetmezliği

İntrinsik renal akut böbrek yetmezliğinde prerenal ABY’den farklı olarak böbrek parankiminde hasar oluşur. Böbrekteki tübüller kan akışındaki azalma ve toksinlerle zarar görür. Glomerüler filtrasyon basıncının azalması, tübüler tıkanıklık, filtratın(süzülen sıvı) tübüllerde geri kaçması GFR’de düşmeye sebep olur.  İntrinsik renal ABY başlıca tübüler hastalıklar, glomerüler hastalıklar, vasküler hastalıklar ve interstisyel hastalıklar olmak üzere 4 ayrı grupta incelenir.

İntrinsik Akut Böbrek Yetmezliği Sebepleri

• Kan akışı azalması, toksinler (Akut Tübüler Nekroza sebep olur)
• Glomerülleri, damarları tutan iltihaplanma
• Enfeksiyonlar
• Damar Hastalıkları
• Alerjik İlaç Reaksiyonları
• Otoimmün Hastalık(Lupus vs)

Postrenal Akut Böbrek Yetmezliği

Postrenal Akut Böbrek Yetmezliği böbreğin idrar akımının bozulmasıyla oluşur.

Postrenal Akut Böbrek Yetmezliği Sebepleri

• Prostat büyümesi
• Prostat, serviks kanseri,  
• Retroperitoneal hastalıklar,
• Tübül içi tıkanma (kristaller veya miyelom hafif zincirleri kaynaklı)
• Mesane içi kitle (pıhtı, tümör veya mantar topu)
• Nörojenik mesane
• Üretra Darlığı

Akut Böbrek Tıbbi Beslenme Tedavisi

Akut böbrek yetmezliği beslenme tedavisinde enerji, protein, su, elektrolit seviyeleri kontrolü ön plandadır. Hastalığın  türü ve şiddetine, kan tahlillerine, varsa diyaliz sürecine göre alınan su ve besin öğeleri planlanır. Hastalık başlangıcında kusma ishal gibi sebeplerle hastanın ağızdan beslenmesi zordur ve genellikle intravenöz(damardan) beslenme uygulanır. Protein yıkımını önlemek için protein doğru miktarda verilmelidir.

Diyalize giren hastalarda protein daha yüksek verilebilirken diyalize girmeyen hastalarda protein kısıtlanır. Proteinin enerji kaynağı olarak kullanılmaması için karbonhidrat ve yağ miktarlarının uygun seviyede alınması gerekir. 

Hastalığın başlangıcında idrarda azalma görülür. Bu sebeple sıvı alımı dikkatle izlenmelidir. Bu süreçte hastanın sadece idrar atım miktarına bakmak yeterli olmaz. Kusma, ishal, direnaj, deri ve solunum ile olan kayıplar da göz önüne alınmalıdır. Hastaya verilen ilaç, kan sıvı alımı arttırır. Hastanın alması gereken sıvı miktarı hesaplanırken tüm bu parametreler göz önüne alınmalıdır.

Potasyum dengesi bu hastalıklarda bozulabilir. Böbrekler yeteri kadar çalışmadığında potasyum atımı azalabilir ve vücutta potasyum birikebilir. Gerekli durumda diyalizle potasyum miktarı düşürülebilmektedir. Sodyum miktarı idrarla çıkan sodyuma seviyelerine göre ayarlanır.

Kronik Böbrek Hastalığı

Böbreklerde kronik, kalıcı, ilerleyici hasar oluşur. En az 3 ay devam eden böbrek hasarı, glomerüler filtrasyon hızının 60 ml/dk/1.73 m² altına düşmesidir. Kanda üre miktarı artar. Böbreklerdeki nefronların fonksiyonları bozulur.

Kronik Böbrek Hastalığı Sebepleri

1. Böbrek arterinin daralması, tıkanması
2. Böbrekteki glomerüllerin iltihaplanması,
3. Kronik interstisyel nefrit
4. Diyabet
5. Hipertansiyon
6. Polikistik Böbrek
7. Böbrekleri Etkileyen Toksinler
8. Sistemik Lupus
9. Amiloidoz
10. Bazı ağrı kesicilerin aşırı kullanımı
11. Bazı antibiyotikler
12. İdrar Yollarının tıkanması
13. Böbrek ve idrar yollarında tümör
14. Böbrek Taşları
15. Poliarteris Nodosa
16. Orak Hücreli Anemi

Kronik Böbrek Yetmezliği Belirtileri-Bulguları- Görülebilen Komplikasyonlar

1. İdrar çıkışında azalma
2. Sıvı ve Elektrolit Bozuklukları
3. Asit Baz Dengesi Bozuklukları
4. Hipertansiyon, kardiyomiyopati,aritmi
5. Hiperlipidemi
6. Yorgunluk, uykuda bozulma
7. Baş ağrısı, kaslarda kramplar-istem dışı hareket
8. Beyin fonksiyonlarında bazı bozulmalar
9. Ağız dudak iltihabı, bulantı, kusma, bağırsak tıkanması
10. Yemek borusu-pankreas iltihabı
11. Sindirim sistemi kanamaları, kabızlık, ishal, kilo kaybı
12. Karbonhidrat-Glikoz intoleransı
13. Kansızlık, bağışıklık düşmesi
14. Deri sağlığında bozulma
15. Akciğerde Ödem
16. Kemik sağlığında bozulma, hiperparatiroidizme bağlı kemik ağrısı,
17. Adet görmeme
18. Karpal Tünel Sendromu

Kronik Böbrek Hastalığında Beslenme Tedavisi

Kronik böbrek hastalığında amaç üre yüksekliği ve toksik etkisini azaltmak, protein yıkımını azaltmak, böbrek hastalığının ilerlemesini önlemek, kan ve idrar tahlilinde anormal çıkan seviyeleri düzelmek, diyalize başlamayı geciktirmektir.

Bu diyet programında herhangi bir gereksiz besin kısıtlaması yapmamak, hastada besin eksikliği oluşturmamak önemlidir. Yanlış diyet uygulamaları vitamin mineral eksikliğine ve kas kaybına sebep olabilir.

Hastaya verilecek olan enerji, protein, sodyum, potasyum, fosfor ve su miktarı çok önemlidir ve hastalığın ilerleyişine, semptomlara, kan idrar tahlillerine göre değişir ve hastalığın ilerlemesi ve gerilemesi durumuna göre düzenlenmesi gerekir. Diyalize giren ve girmeyen hastalara uygulanması gereken diyet farklıdır.

Süreç Nasıl İşliyor

1. Ön görüşme
2. Kilo, yağ analizinizin yapılması
3. Doktorunuzun isteklerinin, kan tahlillerinin ve sağlık geçmişinizin değerlendirilmesi
4. Böbrek hastalığı için tıbbi beslenme programının hazırlanması
5. 1-2 haftalık kontrollerin yapılması
6. Doktor kontrolleriniz neticesinde böbrek değerlerinizdeki değişim-iyileşmeye göre diyetin düzenlenmesi

Tıbbi beslenme programı, ayrıntılı değerlendirmeler yapıldığı için ana seans yaklaşık 45 dakika sürmektedir.

7 ile 14 gün aralıklarla kontrol görüşmelerimiz olmaktadır.

Böbrek Hastalıkları Tıbbi Beslenme Programı Hakkında Daha Fazla Bilgi almak ve randevu oluşturmak için iletişime geçin

Bilgi almak veya randevu oluşturmak için iletişime geçin